Martin Kukučín – Gdy umiera mały chłopiec z Chochołowa

Marcin Kukucin

• jego własne imię Matej Bencúr, pochodzi z Orawy (przedstawił to środowisko w opowiadaniach)
• ukończył medycynę w Pradze, jego rodzice byli ubogimi chłopami
• Mieszkał w Chorwacji na wyspie Brač, tam zmarł, ale jest pochowany na cmentarzu narodowym w Martin.
• Część życia spędził też w Ameryce Południowej, wracając do Europy po zakończeniu 1. Wojna światowa
• Jego twórczość opierała się na osobistych doświadczeniach, pisał opowiadania z środowiska wiejskiego
• bohater jego utworów to zwykły człowiek, przedstawiony realistycznie nawet z wadami, ale często pokazujący swoje dobre oblicze (z jego twórczości można wyczuć pewną sympatię do bohaterów)
• jako pierwszy wykorzystał żywy język potoczny, używając słów gwarowych
• najbardziej znane utwory – Kiedy umiera mały chłopiec z Chochołowa, Przebudzony, Jałówka Rysia, Z ciepłego gniazda, Opłatek świąteczny, Wielka łyżka (opowiadania), Młode lata (nowela), Dom na wzgórzu (powieść)
• należy do okresu realizmu krytycznego

Realizm:

• rozwinęła się w XIX wieku i była związana z upadkiem feudalizmu i rozwojem kapitalizmu
• rozwinęły się nauki przyrodnicze, prawdziwe jest tylko to, co może być zweryfikowane przez zmysły
• Sztuka opiera się na świecie rzeczywistym, ma obiektywną wizję
• bohater jest zwykły, z dowolnej klasy, nie jest tytanem
• siła pieniądza zniekształca społeczeństwo
• częsta jest typizacja postaci (Honoré de Balsac – Ojciec Goriot, J.B. Moliére – Skąpiec)
• Realizm słowacki ma dwie formy:

1. realizm opisowy – krytykuje wyższą klasę społeczną, ale idealizuje klasę społeczną posiadaczy ziemskich, konkretnie Vajanský uważa, że mają oni siłę przebicia, aby osiągnąć szczyt odrodzenia (chodzi o Hviezdoslava, Vajanský’ego, Šoltésova)
2. krytyczny – krytykuje wszystkie klasy społeczne, zwłaszcza alkoholizm i bierność narodu, często przedstawia wewnętrzny świat człowieka (to m.in. Kukučín, Tajovský, Timrava, Jesenský)

Gdy umrze bachik z Chochołowa

Temat: Upadek ziemiaństwa, które zdaniem autora jest skazane na wymarcie i odegrało już swoją rolę w społeczeństwie. Widzi wyjście i nadzieję w burżuazji, która jako jedyna może uratować sytuację. Główne postacie: Ondrej Grass – reprezentuje rodzące się drobnomieszczaństwo; gospodarz, który zajął się kupiectwem, jest przeciwieństwem Ausza; Ondrej nie jest zacofany, idzie z duchem czasu, nie jest bierny, jest pomysłowy, sprawiedliwy i cierpliwy. Adus Domanický – reprezentuje słowackie umierające i podupadające chłopstwo; jest biedny, bierny, jest typem człowieka bezużytecznego, trwoni swój majątek, nie dba o rodzinę; jest pewny siebie, chełpliwy, chwali się majątkiem, którego nie posiada; pożycza od wszystkich pieniądze i obiecuje, że je odda, gdy umrze jego bogaty braciszek z Chochołowa i odziedziczy duży majątek

Postacie drugoplanowe:

Juráň i Katrena – dobrzy gospodarze, którzy przyjęli Ondreja Trávę, Adam i Ewa – sługi Adusa Domanickiego, Báčik z Chochołowa – bachik Adusha = wuj, bogaty dziekan, który obiecał Adusha, że po swojej śmierci zostawi mu cały swój majątek; jest tylko wspomniany w opowiadaniu

Krótka fabuła:

Adush i Ondrej spotkali się po targach w tawernie. Adush oszukał Andrzeja, że ma duży dwór, legendarnego gospodarza i jęczmień na sprzedaż. Andrzej wykazał zainteresowanie i dał Adusiowi zaliczkę. Ale kiedy Ondrej przyszedł po obiecany jęczmień, zamiast dworu znalazł tylko ruiny. Gdy Andrzej dowiedział się, że został oszukany przez Adusza, zażądał zaliczki, ale Adusz już ją wydał. Aby zrekompensować stratę pieniędzy, Ondrej chciał kazać wyciąć piękne jesiony na cmentarzu rodziny Domanickich. Adush zawstydził się wtedy, bo pod jesionami pochowani są jego rodzice i przodkowie. Obiecał Andrzejowi, że zwróci mu pieniądze w tygodniu, co też uczynił. W tym samym roku zmarł jego bachik z Chochołowa. Został pochowany na cmentarzu rodzinnym pod jesionem. Adush płakał jak dziecko na pogrzebie – jedni mówili, że to dlatego, że nic nie odziedziczył, inni, że to dlatego, że wstydził się, że został pochowany w tak odludnym miejscu, wśród ruin.

Sprawdź również :

Ivan Krasko -Zmráka sa…,Vesper dominicae

Nieobudzony

Autor rozwija tragiczną historię Ondráša Machūla, kalekiego gęsiarza, który stał się ofiarą wymarzonej miłości do ładnej Zuzki Bežanovie. Sam tytuł jest symbolicznym wyrazem niemożności postrzegania przez Ondráša otaczającego świata takim, jakim jest. Urodził się jako dziecko upośledzone umysłowo, ojciec go odrzucił, groził fizyczną napaścią, a więc jego matka i on poszedł zamieszkać ze swoją siostrą, którą nazwał Totka. Ludzie traktowali go jako niedojrzałego, jako 20-latek miał za przyjaciół małe dzieci z wioski. Pewnego dnia, gdy karmił gęsi, Susan przyniosła mu jedzenie, okłamała go, że ona i jej John kłócą się, i to dało mu nadzieję, że będą mieli ślub. Garnitur uszył mu na miarę ciotka. W dniu, w którym Zuza miała swój ślub z Janem, a była uczta, pojawił się Ondras. Kiedy zobaczył Zuzę tańczącą z Janem, oczy zaszły mu łzami. Wtedy ktoś krzyknął „Pali się!” i wszyscy wybiegli, zobaczyli Andrzeja w szopie i oskarżyli go o podpalenie.

Przywiązali go do ogrodzenia, żeby nie uciekł. Susan przyszła, rozwiązała go i powiedziała mu prawdę o małżeństwie. Dopiero tutaj uświadomiła sobie, co zrobiła… Opowieść kończy się tragicznie – stara Beżowa krzyczy, że gęsi wbiegły do płonącej szopy. Ondras chciał je uratować, aby udowodnić swoją miłość do Zuzki, ale strych spada na niego – umiera w ramionach z najdroższą gęsią.